Tìm hiểu bệnh khảm lá phổ biến trên cây sắn và biện pháp phòng trừ

Bệnh khảm lá xuất hiện phổ biến trên cây sắn do virus có tên khoa học là Sri Lanka Cassava Mosaic Virus gây ra. Bệnh khảm lá có khả năng lây lan nhanh qua những môi giới truyền bệnh và cụ thể là bọ phấn trắng và vận chuyển hom giống. Bệnh gây hại nghiêm trọng tại 14 tỉnh và nghiêm trọng nhất là thành phố Tây Ninh; tiếp đến các tỉnh thuộc phía đông nam, duyên hải nam trung bộ và tây nguyên. Ở ven biển Bắc Trung Bộ, bệnh khảm lá xuất hiện ở Hà Tĩnh, diện tích bị nhiễm là 159 ha, bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các giống KM 140 và KM 94. Tại Thanh Hóa, bệnh khảm lá xuất hiện gây thiệt hại lớn và chủ yếu là giống HLS 11 và KM 194.

Triệu chứng bệnh khảm lá sắn

Ban đầu sau khi nhiễm virus ở sắn, các triệu chứng toàn thân phát triển. Những triệu chứng này bao gồm mất màu khảm của lá, lá bị biến dạng, và tăng trưởng còi cọc. Cuống lá có hình chữ S đặc trưng. Cây có thể khắc phục được sự lây nhiễm, đặc biệt khi các triệu chứng xuất hiện nhanh chóng. Sự phát triển chậm của bệnh thường liên quan đến cái chết của cây.

Tác nhân gây hại và quá trình phát sinh, phát triển bệnh

Các virus trên cây sắn được truyền một cách dai dẳng bởi ruồi trắng Bemisia tabaci; bằng cách nhân giống sinh dưỡng bằng cách sử dụng cành giâm từ cây bị nhiễm bệnh, và đôi khi bằng phương pháp cơ học. Cây sắn ra lá đầu tiên trong vòng 2-3 tuần sau khi trồng; những chiếc lá non này sau đó bị những con đom đóm độc hại xâm chiếm. Đây là thời kỳ lây nhiễm quan trọng vì chúng không thể lây nhiễm sang các cây cũ hơn. Vì bộ gen của vi rút có hai thành phần, DNA A và B, được bao bọc trong các hạt geminat riêng biệt, nên nó cần được cấy ghép hai lần để gây nhiễm trùng.

Nói chung, ruồi trắng cần thời gian cho ăn 3 giờ để thu nạp vi rút, thời gian tiềm ẩn là 8 giờ, sau đó cần 10 phút để lây nhiễm các lá non.

Sau khi xâm nhập vào cây qua lá, virus sẽ tồn tại trong tế bào lá 8 ngày. Vì là vi rút DNA sợi đơn nên nó cần đi vào nhân của tế bào lá để sao chép. Sau giai đoạn đầu tiên này, vi rút xâm nhập vào phloem và di chuyển đến phần gốc của thân và ra ngoài cành. Di chuyển đến cành của cây chậm hơn nhiều so với di chuyển qua thân, vì vậy cành giâm từ cành bị nhiễm bệnh có thể sạch bệnh. Một số tài liệu đã chỉ ra rằng nhiễm trùng chỉ giới hạn ở mô trên mặt đất, nhưng không rõ tại sao lại xảy ra trường hợp này.

Biện pháp phòng bệnh

Biện pháp kiểm dịch thực vật

Kiểm dịch thực vật nhập khẩu: Không cho phép nhập khẩu vật liệu sắn làm giống từ Campuchia, Lào vào Việt Nam; kiểm dịch chặt chẽ các lô củ sắn tươi nhập khẩu không được mang theo thân, lá.

Kiểm dịch thực vật nội địa: Không vận chuyển thân, lá sắn ra khỏi nơi nhiễm bệnh; kiểm soát chặt chẽ việc vận chuyển thân, lá sắn trên địa bàn tỉnh cũng như vận chuyển từ tỉnh khác đến. Nghiêm cấm vận chuyển thân, lá sắn từ nơi đang có dịch ra vùng khác.

Biện pháp canh tác

Chọn giống gieo trồng: Chọn giống kháng bênh, không trồng các giống nhiễm bệnh nặng. Giống HLS 11 nhiễm bệnh nặng (giống chưa được công nhận, mật độ bọ phấn trắng trên ruộng giống HLS 11 cao hơn nhiều so với các giống khác), các giống KM 419, KM 140 nhiễm bệnh rải rác.

Biện pháp luân canh: Không trồng sắn hoặc cây ký chủ chủa bọ phấn (cây thuốc lá, bông, cà chua, cà pháo, cà bát, bầu bí, khoai tây, ớt,…) ở những vùng đã bị bệnh khảm lá ít nhất một vụ.

Phòng trừ môi gới truyền bệnh

Sử dụng bẫy dính vàng treo trên đồng ruộng diệt bọ phấn trắng.

Những vùng có nguy cơ bùng phát bệnh cần phun trừ bọ phấn bằng thuốc BVTV được phép sử dụng. Phun khi bọ phấn ở giai đoạn ấu trùng hiệu quả cao hơn.

Tiêu hủy nguồn bệnh

Bước 1: Xác định ruộng bị bệnh khảm lá. Điều tra xác định ruộng bị bệnh khảm lá sắn, mức độ bệnh và giai đoạn sinh trưởng để áp dụng biện pháp tiêu hủy phù hợp.

Bước 2: Phun trừ môi giới truyền bệnh. Điều tra nếu có bọ phấn phải phun thuốc trừ bọ phấn trên ruộng sắn nhiễm bệnh và những ruộng xung quanh để ngăn chặn bọ phấn di chuyển sang nơi khác truyền bệnh. Phun trước khi tiêu hủy cây sắn từ 2 – 3 ngày để đảm bảo an toàn.

Bước 3: Tiến hành tiêu hủy

• Tiêu hủy một phần: Áp dụng với các ruộng sắn tỷ lệ bệnh < 70% số cây bị nhiễm bệnh; tiến hành nhổ cây bị bệnh (bao gồm cả củ), thu gom và đốt.
• Tiêu hủy toàn bộ ruộng: Áp dụng với các ruộng sắn tỷ lệ bệnh > 70% số cây bị nhiễm bệnh; tiến hành nhổ toàn bộ ruộng, thu gom và đốt.
• Tiêu hủy cây bị bệnh bằng thu gom và đốt.
• Các ruộng sắn có khả năng thu hoạch thì nhổ toàn bộ cây sắn; tận thu củ còn thân lá phải đem tiêu hủy.
• Lưu ý: Khi tiến hành tiêu hủy cần tuyệt đối tuân thủ những yêu cầu về an toàn lao động; an toàn khi sử dụng thuốc BVTV; môi trường và phòng cháy.

Bước 4: Kiểm tra sau tiêu hủy. Bố trí cán bộ có chuyên môn hướng dẫn nông dân; tổ chức thực hiện biện pháp tiêu hủy cũng như theo dõi; giám sát toàn bộ các diện tích trồng sắn của tỉnh; Sau 15 – 30 ngày kiểm tra các diện tích đã xử ký; nếu phát hiện còn bệnh hoặc củ sắn còn sót mọc mầm thì tiếp tục tiến hành nhổ tiêu hủy triêt để nhưng hướng dẫn trên.

Nguồn: Camnangcaytrong.com